Socjaldemokraci w Szwecji chcą, aby rząd podjął inicjatywę w sprawie aktywacji Artykułu 4 traktatu NATO, zwracając uwagę na rosnące zagrożenia w regionie Morza Bałtyckiego. Peter Hultqvist, były minister obrony i rzecznik ds. polityki obronnej, apeluje o wspólne konsultacje z krajami nadbałtyckimi w tej sprawie. Propozycja ta zyskała poparcie po wielokrotnych przypadkach podejrzeń o sabotaż podwodnych kabli w regionie.
Znaczenie Artykułu 4 NATO
Artykuł 4 Karty NATO, rzadko aktywowany w historii sojuszu, umożliwia państwom członkowskim konsultacje, gdy ich bezpieczeństwo jest zagrożone. W przeciwieństwie do Artykułu 5, dotyczącego zbiorowej obrony, Artykuł 4 koncentruje się na dyskusji i koordynacji działań. Dotychczas skorzystano z niego zaledwie siedem razy, ostatni raz w lutym 2022 roku po rosyjskiej inwazji na Ukrainę.
Zagrożenia na Morzu Bałtyckim
Wzrost podejrzeń o sabotaż infrastruktury podwodnej w regionie Morza Bałtyckiego, w tym niedawne incydenty w Zatoce Fińskiej, stał się impulsem do rozważenia aktywacji Artykułu 4. Chociaż żaden z tych incydentów nie miał miejsca na wodach szwedzkich, rosnąca liczba takich przypadków budzi obawy o stabilność regionu.
Fińska policja prowadzi dochodzenie w sprawie ostatniego sabotażu, ale w Finlandii nie podjęto jeszcze szerokiej dyskusji na temat aktywacji artykułu. Iro Särkkä, badaczka z Fińskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (FIIA), zauważa jednak, że rośnie presja na NATO, aby lepiej przygotować się na takie incydenty.
- „W tej sytuacji powoływanie się na artykuł przez samą Szwecję nie wydaje się całkowicie rozsądne. Potrzebujemy wsparcia Finlandii i krajów bałtyckich, aby wspólnie zaapelować o silniejsze środki ochrony Morza Bałtyckiego” – podkreśla Särkkä.
Opinie ekspertów
Niklas Granholm, dyrektor ds. badań w Szwedzkiej Agencji Badań Obronnych (FOI), wskazuje w wywiadzie dla Dagens Nyheter, że aktywacja Artykułu 4 mogłaby być silnym sygnałem wobec potencjalnych sprawców sabotażu.
- „Ktokolwiek to zrobił, z pewnością bacznie obserwuje reakcje. Brak zdecydowanej odpowiedzi może jedynie zachęcić do dalszych działań” – dodaje Granholm.
Z kolei Pesu Matti, starszy badacz z FIIA, wskazuje, że aktywacja artykułu może być rozważona, jeśli incydenty się nasilą lub gdy państwa członkowskie uznają, że ich obawy nie są dostatecznie uwzględniane przez NATO.
Kontekst polityczny i wojskowy
Rosnąca liczba hybrydowych operacji na Bałtyku sprawia, że scenariusze konfliktów, niegdyś teoretyczne, stają się rzeczywistością. Wspólna reakcja krajów nadbałtyckich mogłaby wzmocnić presję na NATO, by zapewnić większe wsparcie w regionie. Iro Särkkä podkreśla, że konieczne jest lepsze przygotowanie sojuszu na tego typu zagrożenia.
Czy Szwecja powinna aktywować Artykuł 4 samodzielnie?
Zdaniem ekspertów, samotne wystąpienie Szwecji może nie przynieść oczekiwanych rezultatów. Wspólne działania z Finlandią i krajami bałtyckimi mają większe szanse na sukces, w szczególności w kontekście wzmacniania środków ochrony infrastruktury krytycznej w regionie.
- „Musimy zapewnić większą obecność statków patrolowych i skuteczniejsze środki ochrony podwodnej infrastruktury” – dodaje Särkkä.
Artykuł 4 traktatu NATO stanowi, że państwa członkowskie „konsultują się ze sobą w każdym przypadku zagrożenia integralności terytorialnej, niezależności politycznej lub bezpieczeństwa któregokolwiek z nich”.
Do tej pory został on uruchomiony siedem razy, w tym pięć razy przez Turcję:
2003: przez Turcję, z powodu zagrożenia wojną w Iraku.
2012: przez Turcję, po tym jak jeden z jej myśliwców został zestrzelony przez syryjską obronę powietrzną
2012: przez Turcję, po tym jak pięciu tureckich cywilów zostało zabitych przez syryjskie pociski.
2014: przez Polskę, w związku ze wzrostem napięcia w Ukrainie w wyniku rosyjskiej agresji
2015: Turcja informuje o swojej reakcji na ataki terrorystyczne w kraju.
2020: Turcja, po tym jak tureccy żołnierze zginęli w nalotach syryjskiego reżimu i Rosji w prowincji Idlib.
2024: Bułgaria, Czechy, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia i Słowacja w odpowiedzi na inwazję Rosji na Ukrainę na pełną skalę.
