Szwedzcy Demokraci (SD) zapowiadają wniosek do Riksdagu o referendum w sprawie proponowanych zmian konstytucyjnych. Lider partii Jimmie Åkesson mówi o konieczności „pociągnięcia za hamulec bezpieczeństwa”. SD sprzeciwia się pakietowi, który ma utrudnić zmianę konstytucji – w tym wprowadzić wymóg 2/3 głosów w drugim, decydującym głosowaniu w parlamencie po wyborach. Pierwszą turę przyjęto większością wszystkich partii poza SD; do drugiej może dojść dopiero po przyszłorocznych wyborach.
O co toczy się spór
Propozycja oparta na raporcie komisji z 2023 r. ma „wzmocnić demokrację” przez podniesienie progów przy zmianie ustawy zasadniczej. Kluczowa nowość: aby poprawka weszła w życie, drugie głosowanie w Riksdagu musiałoby zebrać co najmniej 2/3 głosów. Obecnie taki wymóg nie obowiązuje. SD widzi w tym ryzyko blokady: ponad jedna trzecia posłów mogłaby zatrzymywać zmiany popierane przez większość.
Argumenty SD
Åkesson podkreśla, że chodzi nie tylko o technikalia ustroju, ale i o polityki sporne, np. cofanie obywatelstwa w określonych przypadkach. „W praktyce dajemy socjaldemokratom prawo weta” – ocenia. Dlatego SD chce, by wyborcy wypowiedzieli się w referendum przed wejściem nowych zasad.
Liczby i arytmetyka: próg 1/3
Aby w ogóle doszło do referendum, potrzeba poparcia co najmniej jednej trzeciej posłów. SD ma dziś 72 mandaty, więc musi zdobyć min. 45 dodatkowych głosów. Åkesson zwraca się do partii „burżuazyjnych”, oferując „nową szansę” na przemyślenie stanowiska. Sam przyznaje: „Nie mam pojęcia, czy uda się to przeforsować”.
Rząd: „rozwiązanie wyważone”
Gunnar Strömmer, minister sprawiedliwości, nazywa proponowaną zmianę „wyważoną”: konstytucję powinno być trudniej zmienić niż zwykłą ustawę, ale proces ma pozostać dostępny, by wyborcy mogli oceniać go w wyborach. Moderaci nie zamierzają poprzeć wniosku o referendum.
Co dalej
Ścieżka konstytucyjna wymaga drugiego głosowania po wyborach. Do tego czasu SD będzie zabiegać o poparcie dla referendum. Jeśli wniosek nie uzyska wymaganej 1/3 w Riksdagu, zmiany trafią na głosowanie w dotychczasowej formie – już z wymogiem 2/3, jeśli parlament je finalnie przyjmie.
