Szwedzki rząd we współpracy z partiami koalicyjnymi, w tym Szwedzkimi Demokratami (SD), zaproponował znaczne zaostrzenie kar dla młodocianych przestępców w wieku 15–17 lat. Pomysł zakłada ograniczenie tzw. rabatu karnego dla nieletnich, a także jego całkowite zniesienie dla osób w wieku 18–20 lat.
Planowana reforma ma wejść w życie latem 2026 roku, ale już teraz budzi poważne kontrowersje i podziały w społeczeństwie, szczególnie wśród ekspertów i przedstawicieli instytucji publicznych.
Wzrost przestępczości wśród młodych
Coraz częstsze przypadki brutalnych przestępstw z udziałem nieletnich, takich jak strzelaniny czy eksplozje, zmotywowały rząd do wprowadzenia surowszych środków. Obecnie maksymalna kara dla młodocianych sprawców wynosi cztery lata zamkniętej opieki młodzieżowej, co według władz nie jest wystarczającą odpowiedzią na eskalację przemocy.
Główne założenia reformy
Zmniejszenie rabatu karnego dla młodzieży w wieku 15–17 lat. W praktyce oznacza to dłuższe wyroki za ciężkie przestępstwa, takie jak morderstwo.
Zniesienie rabatu karnego dla osób w wieku 18–20 lat.
Rozważenie w przyszłości obniżenia wieku odpowiedzialności karnej poniżej obecnych 15 lat.
Podziały wśród ekspertów
Propozycja wzbudza mieszane reakcje. Chociaż policja wyraziła poparcie dla planu, wiele innych instytucji, w tym Prokuratura Generalna (Åklagarmyndigheten), krytykuje projekt za potencjalne trudności w jego wdrożeniu oraz brak jasności w przewidywaniu skutków.
Socialstyrelsen, Brottsförebyggande rådet (Brå) oraz Rzecznik Praw Dziecka (Barnombudsmannen) wyrażają obawy, że surowsze kary mogą przynieść więcej szkód niż pożytku, prowadząc do:
- Stygmatyzacji młodocianych przestępców,
- Zwiększenia wykluczenia społecznego,
- Umocnienia ich tożsamości przestępczej, zamiast działać resocjalizująco.
Brå podkreśla, że surowsze kary mogą nie być skutecznym środkiem w zapobieganiu kolejnym przestępstwom wśród młodych.
Głos zwolenników
Propozycja ma jednak swoich zwolenników, w tym organizacje zajmujące się pomocą ofiarom przestępstw, takie jak Brottsofferjouren, a także część sądów i instytucji regionalnych. Ich zdaniem zaostrzenie kar może działać odstraszająco i lepiej odpowiada na oczekiwania społeczne wobec systemu karnego.
Potrzeba całościowego podejścia
Prokuratura Generalna oraz inne krytyczne instytucje apelują o bardziej kompleksowe podejście do kwestii młodocianych przestępców, zamiast rozwiązywania problemu w sposób fragmentaryczny, jak ma to miejsce obecnie.
Kolejne kroki
Ostateczny raport w tej sprawie zostanie przedstawiony w styczniu 2025 roku. W dokumencie uwzględnione będą także propozycje dotyczące obniżenia wieku odpowiedzialności karnej. Jeśli propozycje zostaną przyjęte, zmiany wejdą w życie w połowie 2026 roku.
Nowe przepisy mają potencjał, by znacząco zmienić szwedzki system wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich, ale ich skuteczność i konsekwencje pozostają przedmiotem gorącej debaty.
