Rosyjski rząd ogłosił zakończenie obowiązywania porozumienia z 1972 r. o umowie energetycznej z Finlandią dotyczącej rekompensaty za wahania produkcji w elektrowni wodnej w Imatrze na rzece Vuoksi. Jak podaje Svenska Yle, Helsinkom nie przekazano formalnej noty przed publikacją decyzji w rosyjskim rejestrze aktów prawnych; spółka Fortum twierdzi, że umowa wciąż obowiązuje i nie może być jednostronnie zerwana.
Czego dotyczyła umowa z 1972 r.
Traktat regulował mechanizm kompensacji energii elektrycznej dla Finlandii, gdy regulacja poziomu wody po stronie rosyjskiej (Svetogorsk) ograniczała produkcję w Imatrze i Tainionkoski. W praktyce Rosja dostarczała energię jako wyrównanie strat po stronie fińskich elektrowni na Vuoksi – opisuje Helsinki Times. Historyczne opracowania wskazują, że porozumienie powstało w ramach długotrwałej współpracy transgranicznej w dorzeczu Vuoksy.
Jak argumentuje Moskwa, co odpowiada Helsinki
Według doniesień rosyjskich, decyzja ma wynikać z fińskiego zaprzestania importu energii z Rosji po 2022 r. – relacjonuje Helsinki Times, powołując się m.in. na przekaz rosyjskich władz. Svenska Yle cytuje przedstawiciela Fortum, który podkreśla, że spółka nie została powiadomiona o zerwaniu i uznaje, iż strona rosyjska „nie może jednostronnie przestać przestrzegać” umowy.
Skutki praktyczne i tło energetyczne
Finlandia wstrzymała import energii elektrycznej z Rosji już w 2022 r., więc bieżący wpływ na bilans mocy jest ograniczony. Sprawa ma jednak znaczenie polityczne i prawne, bo pogłębia demontaż dawnych ram współpracy oraz może skutkować sporami o interpretację zobowiązań kompensacyjnych.
Kontekst: długie dzieje współpracy wodnej na granicy
Badania akademickie opisują, że porozumienie Imatra–Svetogorsk było elementem instytucjonalizacji współpracy wodnej i wspólnego zarządzania przepływami na Vuoksi w okresie zimnej wojny i po niej. Mechanizm kompensacji był jednym z narzędzi łagodzenia sprzecznych interesów energetycznych po obu stronach granicy.
Kluczowe będą dwie kwestie: czy Rosja przekaże Finlandii formalną notyfikację dyplomatyczną wraz z podstawą prawną wypowiedzenia oraz czy Helsinki – bez natychmiastowych skutków energetycznych – zdecydują się na drogę prawnomiędzynarodową lub arbitrażową. Spór jest dziś bardziej symbolem politycznego rozwodu niż realnym problemem systemowym dla fińskiej sieci.
