Wraki II wojny światowej w Szwecji zyskały formalną ochronę. Länsstyrelsen Västra Götaland uznała jedenaście wraków za fornlämningar, czyli zabytki archeologiczne. Dziesięć to jednostki Kriegsmarine, a jedenasty to frachtowiec „Mode”. Decyzję ogłoszono 15 października 2025 r. i uzasadniono wartością historyczną oraz potrzebą poszanowania miejsc spoczynku. Jak podaje Länsstyrelsen Västra Götaland, wraki leżą na wodach publicznych u wybrzeży Öckerö, Tjörn, Orust i Lysekil oraz w szwedzkiej strefie ekonomicznej.
Dlaczego teraz i co obejmuje ochrona
W ocenie urzędu decyzja porządkuje ochronę dziedzictwa z okresu II wojny światowej i umożliwia „zapewnienie gravfrid”, czyli spokoju miejsc spoczynku. Kontekst stanowi trwające planowanie przestrzenne na morzu. Länsstyrelsen wskazuje na „omfattande planläggning” w szwedzkich wodach terytorialnych i strefie ekonomicznej. Jednocześnie w rejonie procedowane są projekty morskich farm wiatrowych, m.in. Västvind oraz Poseidon/Mareld – to tło, w którym ochrona wraków nabiera znaczenia.
Podstawa prawna: wyjątek od „progu 1850”
Co do zasady, w Szwecji wraki zatopione przed 1850 r. są z mocy prawa uznawane za zabytki. W szczególnych przypadkach länsstyrelsen może objąć ochroną młodsze wraki, jeśli mają wysoką wartość kulturowo-historyczną. Taki tryb zastosowano teraz dla jednostek z lat 1940–1945.
Jakie wraki objęto ochroną
Länsstyrelsen potwierdza, że dziesięć z jedenastu wraków to jednostki Kriegsmarine, a jedenasty to szwedzki „Mode”, zniszczony przez minę 20 lipca 1944 r. w drodze z Norwegii do Halmstad. Wśród przykładów urząd wymienia transportowiec „Friedenau”, zatopiony 10 kwietnia 1940 r. w konwoju inwazyjnym do Norwegii. Według lokalnej prasy do grupy wraków przy Tjörn zaliczają się m.in. U-1065, U-804 i „Schiff 35”.
Gdzie leżą wraki i kto je „posiada”
Wraki znajdują się na wodach publicznych w Kattegacie i Skagerraku. Obejmują akweny gmin Öckerö, Tjörn, Orust i Lysekil oraz szwedzką strefę ekonomiczną. Dziesięć jednostek jako dawne okręty Kriegsmarine należy do państwa niemieckiego. Jak podaje urząd, rząd Niemiec otrzymał możliwość wyrażenia stanowiska i ocenił decyzję pozytywnie.
Pamięć, prawo i nowa gospodarka morska
Objęcie ochroną „młodych” wraków jest ruchem słusznym i spójnym z prawem. Te jednostki są częścią historii regionu i grobami wojennymi. Decyzja porządkuje kolizje między pamięcią a nowymi inwestycjami na morzu. W praktyce ograniczy ryzyko niezamierzonego naruszenia miejsc spoczynku podczas prac w strefie przybrzeżnej i w strefie ekonomicznej.
