Rząd Szwecji zaproponował nowe regulacje, które wprowadziłyby obowiązek informowania policji o osobach przebywających w kraju bez odpowiednich zezwoleń. Zobowiązanie to miałoby objąć sześć kluczowych instytucji państwowych: Urząd Skarbowy (Skatteverket), Urząd Pracy (Arbetsförmedlingen), Krajowy Urząd Komorniczy (Kronofogdemyndigheten), Służbę Więzienną i Probacyjną (Kriminalvården), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Försäkringskassan) oraz Urząd Emerytalny (Pensionsmyndigheten).
Pomysł, nazwany przez krytyków „prawem donosicieli” (angiverilagen), wywołał burzliwą debatę, szczególnie w środowiskach związanych z edukacją, służbą zdrowia i opieką społeczną. Jak podkreślono w rządowym raporcie „Wzmocnienie procedur powrotu” (Stärkt återvändandeverksamhet), pewne grupy zawodowe zostały wyłączone z obowiązku raportowania, aby uniknąć negatywnych skutków społecznych.
Kluczowe założenia projektu
Według rządowej ekspertki, Anity Linder, instytucje objęte obowiązkiem informowania będą musiały przekazywać dane na temat osób podejrzewanych o nielegalny pobyt w Szwecji. Informacje te obejmują:
- Tożsamość osoby (imię, nazwisko, numer identyfikacyjny).
- Miejsce pobytu lub dane kontaktowe, takie jak adres e-mail czy miejsce pracy.
- Przyczyny podejrzeń, że dana osoba przebywa w kraju bez zezwolenia.
Raportowanie będzie odbywać się z inicjatywy instytucji. Choć nie przewidziano sankcji za niewypełnienie obowiązku, brak raportowania może zostać uznany za naruszenie obowiązków służbowych.
Wyłączenia dla służby zdrowia, edukacji i opieki społecznej
Jednym z najczęściej krytykowanych punktów było pierwotne założenie, że obowiązek raportowania obejmie również nauczycieli, personel medyczny oraz pracowników socjalnych. W finalnej wersji raportu grupy te zostały jednak wyłączone z regulacji.
Służba zdrowia:
Anita Linder podkreśla, że włączenie opieki zdrowotnej do obowiązku raportowania mogłoby zniechęcić osoby bez zezwolenia na pobyt do korzystania z pomocy medycznej.
– „Istnieje ryzyko, że osoby nielegalnie przebywające w kraju nie będą szukać pomocy, co w przypadku chorób zakaźnych mogłoby prowadzić do rozprzestrzeniania się epidemii w społeczeństwie” – wyjaśniła Linder.
Edukacja:
Wykluczenie szkół z obowiązku raportowania uzasadniono obawą, że dzieci bez dokumentów przestaną uczęszczać na zajęcia, co naruszałoby zobowiązania Szwecji wynikające z Konwencji o Prawach Dziecka.
Opieka społeczna:
Choć, jak zaznaczyła Linder, kontakty powszechnej opieki społecznej z osobami bez zezwolenia na pobyt są rzadkie, włączenie tej grupy zawodowej mogłoby wpłynąć na pogłębienie problemów z zaufaniem do systemu, szczególnie w kontekście dzieci i dorosłych w trudnych sytuacjach życiowych.
Kolejne kroki
Projekt ustawy ma trafić do szerokich konsultacji społecznych. Jak donosi SVT, partie koalicyjne wchodzące w skład umowy z Tidö doszły do porozumienia co do wyłączeń dla wybranych grup zawodowych. Rząd zapowiada także dalsze prace nad poprawą skuteczności procedur deportacyjnych oraz transparentnością systemu.
Kontrowersje i reakcje społeczne
Propozycja wywołała gorące dyskusje wśród organizacji pozarządowych, środowisk akademickich i polityków opozycji. Krytycy obawiają się, że wprowadzenie obowiązku raportowania może prowadzić do większej izolacji i wykluczenia społecznego osób bez zezwolenia na pobyt.
W odpowiedzi na zarzuty rząd podkreśla, że celem regulacji jest wzmocnienie kontroli migracyjnej i zapewnienie skuteczniejszego funkcjonowania systemu powrotów. Jednocześnie minister ds. migracji Johan Forsell wskazał na konieczność „odpowiedzialnego podejścia” do wprowadzanych zmian, które uwzględnią ochronę podstawowych praw człowieka.
Nowe przepisy są częścią szerszej strategii szwedzkiego rządu mającej na celu zaostrzenie polityki migracyjnej. Ostateczny kształt regulacji będzie zależał od wyników konsultacji i dalszych negocjacji politycznych. Wprowadzenie obowiązku raportowania jedynie dla wybranych instytucji ma na celu zrównoważenie skuteczności działań administracyjnych z potrzebą ochrony zaufania społecznego do kluczowych sektorów, takich jak zdrowie, edukacja i opieka społeczna.
