Szwedzi – na drodze do stania się społeczeństwem bezgotówkowym już za 5 lat – pozbywają się swoich banknotów i monet szybciej niż inne narody. To zjawisko ma swoje przyczyny w prawie, w technologii oraz w kulturze. Dodatkowo seria napadów także stawia pod znakiem zapytania czy warto ryzykować posiadanie gotówki.
W ostatniej dekadzie ten 10 milionowy kraj doświadczył serii napadów, które przedstawił w prezentacji (język angielski) Niklas Arvidsson, profesor z Królewskiego Instytutu Technologicznego w Sztokholmie. Jednym z najśmielszych napadów był ten z użyciem helikoptera, w czasie którego przestępcy skradli korony warte około 5 milionów dolarów z centrum dystrybucyjnego w Västberga w południowym Sztokholmie. Policyjny helikopter nie mógł zostać użyty do pościgu, gdyż w jego hangarze znaleziono podejrzaną torbę mogącą zawierać materiały wybuchowe.
Wzrost ilości napadów na kierowców autobusów także zachęca Szwedów do rezygnacji z gotówki. Przestępcy często napadali na nich od czasu, gdy w 2006 roku wprowadzono jednolitą opłatę w wysokości 20 koron za przejazd, co sprawiło, że kierowcy sprzedający bilety mieli przy sobie sporo gotówki. Związki zawodowe w obronie kierowców domagały się zaprzestania zbierania pieniędzy. Następnie rząd ogłosił, że kierowcy nie będą już przyjmować banknotów i monet.
Głośny był też w swoim czasie skandal związany z jedną z największych firm zajmujących się transportowaniem gotówki Panaxia, która ogłosiła bankructwo w 2012 roku. Według doniesień miały wtedy ‘wyparować’ miliony koron, a upadek firmy utrudnił wielu detalistom transport gotówki, powodując ich większą podatność na napady.
Prawne podstawy zakończenia obrotu gotówkowego
Oczywiście Szwedzi polubili elektroniczne płatności także z wielu mniej spektakularnych przyczyn. Według Arvidssona banki rozpoczęły tworzenie infrastruktury IT w latach 60 zeszłego wieku, aby usprawnić proces wypłacania pensji pracownikom, dzięki czemu możliwe było zaoferowanie wypłat nie obarczonych opłatą. To zmniejszyło wielkość obrotu fizyczną gotówką, a w latach 80 rozpoczęła się era czeków.
W pozbyciu się gotówki pomaga Szwedom także prawo, które pozwala punktom handlowym na obejście przepisu nakazującego im przyjmowanie fizycznych koron. Jeśli przed wejściem do sklepu znajduje się oznaczenie, że tutaj gotówka nie jest akceptowana, a w wielu sklepach można je spotkać, to klient wchodząc do takiego punktu zgadza się na to, że będzie mógł zapłacić tylko kartą.
„Takie przepisu nie znajdziecie się w wielu krajach,” powiedział Arvidsson na temat szwedzkiego prawa. „To jedna z przyczyn dla których proces pozbywania się fizycznej gotówki przebiega tak szybko.”
A jest jeszcze powstała w 2012 roku firma Swish łącząca numery telefonów z rachunkami bankowymi. Jej klienci mogą przesyłać pieniądze z jednego konta bankowego na drugie (od jednej osoby do drugiej) w czasie rzeczywistym. Arvidsson mówi, że z usług tej firmy korzysta około 70 procent osób w wieku powyżej 15 lat. Jeśli trend pozbywania się gotówki będzie trwał to w marcu 2023 roku, według obliczeń profesora, korzystanie z gotówki przestanie opłacać się handlowcom i właściwie już wtedy Szwecja stanie się krajem praktycznie bezgotówkowym.
Rezygnacja z przyjmowania gotówki nie zniechęca przestępców do dokonywania napadów, coraz częściej można w mediach usłyszeć o różnych napadach z użyciem traktorów w 2016 roku tylko w samym Sztokholmie odnotowano 4 takie napady, złodzieje stają się na tyle bezczeli, że swoje napady przeprowadzają w centrum miasta, przykładem jest próba napadu na sklep w centrum Sztokholmu na sklep Chanel, lub w 2015 próba napadu na salon Gucci w Sztokholmie przy użyciu samochodu i drzewa.
Oprócz użycia koparek, złodzieje wjeżdżają do centrów handlowych skuterami czy samochodami i w ten sposób napadają na sklepy jubilerskie. Przykładem są dwaj nieudolni złodzieje którzy w nieudolny sposób napadli na sklep jubilerski w Kista na przedmieściach Sztokholmu. W 2013 roku głośno było o napadzie na sklep jubilerski w Södertälje. Napastnicy przebrani za pracowników budowlanych i wyposażonych w karabiny zdołali obrabować jubilera w tamtejszym centrum handlowym. W strzelaninie zginął jeden napastnik.
Szwecja polem testowym do zakończenia obrotu gotówkowego
Szwecja jest na tle innych państw wyjątkowa. Na całym świecie ilość banknotów w obiegu, według prognoz Smithers Pira, będzie wzrastać o 5 procent rocznie. Szwecja więc staje się swego rodzaju laboratorium testującym możliwość rezygnacji z fizycznej gotówki.
Krajowy bank Riksbank prowadzi analizy i badania możliwości wprowadzenia cyfrowej waluty nazwanej e-korona. Czy będzie ona korzystała z technologii blockchain znanej z Bitcoina to jeszcze nie zostało zdecydowane.
Podczas, gdy elektroniczne płatności są bezpieczniejsze od fizycznych, to jednak powstaje pytanie co się stanie w przypadku wielkiej awarii serwerów lub problemów z zasilaniem. Mniej chętne do zmian są także osoby mieszkające w mało zaludnionych, odległych terenach a także ci słabiej radzący sobie z nowymi technologiami.
Podczas, gdy trwa dyskusja na temat gotówki, koszty obsługi pozostałej w Szwecji infrastruktury koniecznej do jej obrotu wciąż rosną. A ważnym zagadnieniem dla całego świata jak i dla Szwecji stała się walka i zabezpieczanie się przed nowym typem złodziei pieniędzy, posługujących się technikami hakerskimi w swoich działaniach.
