Od stycznia 2023 roku szwedzki system emerytalny wprowadził rygorystyczne przepisy, zgodnie z którymi jedynie osoby mieszkające na stałe w Szwecji mogą otrzymywać gwarantowaną emeryturę. Aby uzyskać świadczenia, emeryci muszą być zarejestrowani jako mieszkańcy kraju i spędzać tam większość czasu. Surowsze zasady obejmują również wsparcie dochodowe dla osób starszych oraz dodatek mieszkaniowy.
Mimo wprowadzonych zmian, Szwedzka Agencja Emerytalna (Pensionsmyndigheten) rokrocznie wypłaca znaczne kwoty świadczeń emerytom mieszkającym za granicą, często w sposób nieuprawniony. W ciągu ostatnich czterech lat odzyskano ponad 103 miliony koron szwedzkich, które niesłusznie wypłacono osobom niebędącym mieszkańcami Szwecji. Liczba przypadków, w których zażądano zwrotu pieniędzy, wzrosła – tylko w 2023 roku zażądano zwrotu od 191 emerytów, czyli dwukrotnie więcej niż w 2021 roku.
Wykryte przypadki oszustw
Szwedzka Agencja Emerytalna coraz skuteczniej wykrywa przypadki wyłudzeń, dzięki zwiększonej liczbie pracowników odpowiedzialnych za weryfikację informacji. Niektóre z najbardziej szokujących przykładów ujawnionych w tym roku pokazują, jak emeryci korzystają z luk w systemie, by nadal pobierać świadczenia:
- Kosowo: W czerwcu urząd zażądał zwrotu 912 000 SEK od emeryta, który przez kilka lat wypłacał środki z bankomatów wyłącznie w Kosowie, mimo że był zameldowany w Lund.
- Serbia: Inny emeryt, zameldowany w Malmö, musiał zwrócić 833 000 SEK. Dowody w paszporcie wykazały, że mieszkał w Serbii przez blisko pięć lat.
- Długotrwały pobyt za granicą: Emeryt z Malmö, przebywający głównie za granicą przez dziesięć lat, został zobowiązany do zwrotu 1,1 miliona koron.
- Zmarły emeryt: Najbardziej medialna sprawa dotyczy rodziny polityka Dragana Brankovica, która przez siedem lat po śmierci ojca nadal pobierała jego emeryturę.
Dlaczego oszustwa emerytalne pozostają niezauważone?
Główną trudnością, jaką napotyka Szwedzka Agencja Emerytalna, jest brak informacji o osobach, które formalnie pozostają zameldowane w Szwecji, ale faktycznie mieszkają za granicą. Emeryci powinni zgłaszać takie zmiany, jednak w praktyce bywa to ignorowane.
Kontrola oparta na zgłoszeniach: Obecny system opiera się na zgłoszeniach od osób prywatnych lub urzędników, co zdaniem Lisy Nordenhäll, szefowej jednostki kontrolnej Szwedzkiej Agencji Emerytalnej, jest niewystarczające. Oznacza to, że jedynie w przypadku wyraźnych sygnałów agencja podejmuje działania kontrolne.
Wysoka odpowiedzialność indywidualna: W praktyce, jeśli emeryt sam nie zgłosi zmiany miejsca zamieszkania, świadczenia są nadal wypłacane. Johan Andersson, rzecznik prasowy agencji, tłumaczy, że wszystkie informacje na temat obowiązku zgłaszania zmian są wyraźnie zaznaczone w pismach do emerytów. Mimo to wiele osób ignoruje te ostrzeżenia.
Skala problemu: 150 000 osób zagrożonych nieprawidłowościami
Według niedawnych badań przeprowadzonych przez Szwedzką Agencję Podatkową, nawet 1,9% osób zarejestrowanych w Szwecji faktycznie mieszka za granicą. To ponad 150 000 osób, z czego kilka tysięcy to emeryci, którzy nadal pobierają świadczenia w Szwecji. Takie osoby nie są objęte regularnymi kontrolami, chyba że agencja otrzyma zgłoszenie o ich wyjeździe lub śmierci.
Problemy z odzyskiwaniem pieniędzy
Odzyskiwanie pieniędzy wypłaconych bezpodstawnie pozostaje dużym wyzwaniem. W ubiegłym roku agencja zażądała zwrotu 188 milionów SEK, jednak tylko 42 miliony SEK zostały zwrócone w wyznaczonym terminie. Osoby, które nie mogą spłacić należności jednorazowo, mogą uzyskać plan spłaty, co oznacza, że środki są odzyskiwane stopniowo, czasem przez wiele lat.
Przepisy dotyczące pobytu za granicą
Dla emerytów planujących przeprowadzkę za granicę zasady zależą od kraju zamieszkania i rodzaju emerytury. Oto kluczowe wytyczne:
- Wsparcie dochodowe dla osób starszych: Maksymalny pobyt poza UE/EOG i Szwajcarią wynosi trzy miesiące.
- Dodatek mieszkaniowy: Pobyt poza UE/EOG i Szwajcarią nie może przekroczyć sześciu miesięcy.
- Emerytura gwarantowana: Pobyt poza UE/EOG i Szwajcarią nie może przekroczyć dwunastu miesięcy.
Dla emerytów przebywających w obrębie UE/EOG zasady są mniej restrykcyjne. Mogą oni zachować wszystkie świadczenia, pod warunkiem że nie przebywają za granicą dłużej niż dwanaście miesięcy. Aby być uznanym za rezydenta Szwecji, należy mieć faktyczne miejsce zamieszkania w kraju i nie przebywać za granicą przez dłużej niż dwanaście miesięcy.
- Nowy rok, nowe możliwości: Zmiany dla przedsiębiorców w Szwecji
- Życie bez BankID: historia kobirty i jej walka z systemem bankowym w Szwecji
- Zmienne oprocentowanie kredytów hipotecznych w Szwecji: Prognozy banków na 2025 rok
- 17-latek aresztowany w związku z wybuchem w Göteborgu
- Eksplozja w południowym Sztokholmie: rosnące zagrożenie w stolicy
