W Tyrifjorden w Norwegii znaleziono kamień runiczny liczący prawie 2000 lat. Jest to zdecydowanie najstarszy datowany kamień runiczny na świecie. Znalezisko wzbudza międzynarodowe zainteresowanie zarówno lingwistów, jak i archeologów.
Kamień runiczny znaleziony w 2021 roku jest jedynym na świecie, który można datować na okres przed 300 rokiem. Według badaczy może mieć nawet 1 rok n.e., a w każdym razie pochodzi sprzed 250 roku n.e.
“Ma to wpływ na to, co zakładaliśmy o wcześniejszym stosowaniu run i jak stary jest zwyczaj stawiania kamieni runicznych. Zakładaliśmy, że najwcześniejsze z nich na terenie dzisiejszej Norwegii i Szwecji pojawiły się w latach 300 i 400, ale teraz okazuje się, że niektóre kamienie runiczne mogą być starsze, niż wcześniej sądzono.” – opowiada agencji informacyjnej NTB runolog Kristel Zilmer, profesor kultury pisanej i ikonografii w Muzeum Historii Kultury Uniwersytetu w Oslo.
W Norwegii znaleziono w sumie około 30 kamieni runicznych, wszystkie datowane na okres migracji, około 550 roku. Ale ten, datowany na co najmniej 300 lat wcześniej, wyróżnia się. “Dla mnie jest to atrakcja, ponieważ jest to również wyjątkowe znalezisko, które różni się od innych zachowanych kamieni runicznych.” – twierdzi Kristel Zilmer.
Kamień został znaleziony podczas wykopalisk na polu z kilkoma grobami w Svingerud w gminie Hole jesienią 2021 r. Okazało się, że grób, a tym samym napisy na kamieniu, pochodzą prawdopodobnie z okresu pomiędzy 1 a 250 rokiem. “Na początku człowiek jest trochę zaniemówiony. Wtedy czuje się przypływ adrenaliny, kiedy wie się, że ma się w rękach coś tak wyjątkowego.” – powiedział archeolog Steinar Solheim, który był kierownikiem projektu wykopaliskowego.
Kamień runiczny pochodzi od miejsca, w którym został znaleziony. Być może oznaczał sam grób lub został umieszczony w grobie jako kamień pamiątkowy, jako dedykacja lub jako dar dla zmarłego, który według analizy był osobą dorosłą.
Mierzący 31 centymetrów na 32 centymetry kamień ma kilka rodzajów napisów i nie wszystkie mają sens językowy. Osiem run na przedniej stronie kamienia brzmi “idiberug” – co może oznaczać imię kobiety, mężczyzny lub rodziny. Na kamieniu, nazwanym od miejsca znalezienia kamieniem Svingerud, trzeba jeszcze przeprowadzić wiele badań. “Bez wątpienia uzyskamy cenną wiedzę na temat wczesnej historii pisma runicznego” – powiedział Zilmer.
Kamień runiczny będzie eksponowany przez miesiąc, począwszy od 21 stycznia, w Muzeum Historii Kultury, które posiada największą w Norwegii kolekcję artefaktów historycznych, od epoki kamiennej do czasów współczesnych. Runy to znaki kilku germańskich alfabetów, które były używane w północnej Europie od czasów starożytnych do przyjęcia alfabetu łacińskiego. Znajdowano je na kamieniach i różnych przedmiotach gospodarstwa domowego.
