43 europejskie organizacje praw człowieka, w tym szwedzka Civil Rights Defenders (Obrońcy Praw Obywatelskich), w raporcie „Liberties Rule of Law Report 2025” stwierdzają, że demokracja i praworządność w Europie osłabły w 2024 roku. Civil Rights Defenders określa raport jako „najbardziej kompleksowy, jaki kiedykolwiek przedstawiono UE”. Szwecja, mimo że nadal jest uznawana za jeden z najbardziej demokratycznych krajów świata, nie jest wyjątkiem od tego negatywnego trendu.
Zarzuty wobec Szwecji:
- Przyspieszony proces legislacyjny: Ogranicza to możliwość udziału społeczeństwa obywatelskiego w podejmowaniu decyzji.
- Zlecanie śledczym z góry określonych wniosków legislacyjnych: „Fakt, że rząd powierza również śledczym zadanie przedstawiania wniosków legislacyjnych niezależnie od wniosków z dochodzenia, podważa cały proces,” mówi John Stauffer, główny radca prawny i zastępca dyrektora wykonawczego Civil Rights Defenders.
- Ograniczanie podstawowych praw:
- Ograniczanie wolności zgromadzeń i wypowiedzi.
- Stosowanie coraz ostrzejszych środków do rozpędzania pokojowych protestów.
- Ściganie i skazywanie aktywistów klimatycznych za sabotaż (poważne przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności) za działania, które wcześniej karane były grzywną.
- Wprowadzenie stref kontroli (visitationszoner – strefy, w których policja może dokonywać kontroli osobistych bez konkretnego podejrzenia) i zakazów zbliżania się, które, zdaniem organizacji, podważają prawa człowieka.
„Obecnie obserwujemy niepokojące zmiany dla demokracji, praw człowieka i rządów prawa na całym świecie. Szczególnie niepokojący jest fakt, że Szwecja, która przez długi czas była wzorem dla innych krajów, również podupada. Daje to legitymację krajom takim jak Węgry i Słowacja, których rządy celowo demontują rządy prawa,” dodaje Stauffer.
Szwecja w rankingach demokracji:
Mimo krytyki, Szwecja nadal jest uznawana za jeden z najbardziej demokratycznych krajów na świecie. W rankingach oceniających instytucje demokratyczne, praworządność, prawa polityczne i obywatelskie oraz wolność prasy i wypowiedzi, Szwecja zajmuje czołowe miejsca. Przykładowo, w Indeksie Demokracji Economist Intelligence Unit, Szwecja zajmuje trzecie miejsce, za Norwegią i Nową Zelandią.
