W szwedzkich zakładach karnych narasta przemoc i poczucie zagrożenia – tylko w pierwszym półroczu 2025 roku odnotowano ponad 2 200 przypadków gróźb i ataków. Takie dane przedstawiła szwedzka Służba Więzienna i Kuratorska (Kriminalvården). Związki zawodowe ostrzegają, że sytuacja może się jeszcze pogorszyć.
Tłok, frustracja i agresja
Od stycznia do czerwca 2025 roku zarejestrowano 2 203 przypadki gróźb i przemocy wobec osadzonych oraz pracowników więzień. To aż 60-procentowy wzrost w porównaniu do tego samego okresu pięć lat temu.
– Myślę, że każdy, kto pracuje z tymi sprawami, odczuwa niepokój – mówi Joachim Danielsson, przewodniczący związku zawodowego ST działającego w Kriminalvården. – Warunki pracy mają ogromne znaczenie, jeśli mamy realnie wpływać na proces resocjalizacji.
Ciasne cele, napięte nerwy
Coraz częstsze przepełnienia zakładów karnych prowadzą do konfliktów, niepokojów i długich oczekiwań na podstawowe czynności.
W niektórych przypadkach dwóch więźniów musi dzielić celę o powierzchni zaledwie sześciu metrów kwadratowych. Taka sytuacja sprzyja eskalacji konfliktów, zwłaszcza u osób z problemami psychicznymi lub uzależnieniami.
– To trochę jak system kanalizacyjny zaprojektowany na 1 000 osób, który nagle musi obsłużyć 5 000 – mówi Danielsson. – Prędzej czy później wszystko się załamie.
Błahostki, które prowokują
Jak podkreślają pracownicy więzień, napięcia wybuchają nawet z pozornie błahych powodów – jak zbyt długie oczekiwanie na prawo do kąpieli, pytanie o list czy brak kontaktu z personelem.
– Dla osoby z zewnątrz to drobiazgi. Dla osoby osadzonej to może być punkt zapalny poważnego konfliktu – tłumaczy Danielsson.
Przemoc narasta – ale dane są niepełne
Większość przypadków przemocy dotyczy konfliktów między samymi więźniami – w pierwszym półroczu 2025 roku było ich aż 1 486, co stanowi 80-procentowy wzrost względem 2020 roku. Przemocy wobec funkcjonariuszy również przybyło – z 563 przypadków w 2020 roku do 717 w 2025.
– Państwo ma obowiązek zapewnić bezpieczeństwo nawet osobom pozbawionym wolności – podkreśla adwokat Johan Eriksson z Adwokatsamfundet. – Wiele przypadków w ogóle nie trafia do ewidencji. Większość bójek między więźniami nie zostaje nigdy oficjalnie zgłoszona.
Przeludnienie rekordowe
W styczniu 2025 roku w Szwecji dostępnych było około 7 200 miejsc w zakładach karnych, z czego 5 200 to stałe miejsca, a pozostałe to miejsca rezerwowe.
W 2024 roku średni poziom zajętości wynosił 131%, a w więzieniach o najwyższym stopniu zabezpieczenia wzrósł on aż o 14 punktów procentowych w porównaniu do roku 2023.