Szwecja – kraj, w którym w okresie świąt wielkanocnych czarownice tańczą z diabłem, a na stołach goszczą potrawy o nazwie „pokusa Janssona”. Poznajcie siedem szwedzkich tradycji, bez których nie obejdzie się Wielkanoc.
Zabawa w czarownice
Dla większości Szwedów tutejsza Wielkanoc – lub påsk – to wydarzenie świeckie, niezależne od instytucji kościelnych. To, co wielu Polakom mogłoby wydać się dziwną tradycją lub wręcz profanacją, dla lokalnych mieszkańców będzie po prostu okazją do świetnej zabawy. Przykład: w okresie świąt wielkanocnych szwedzkie dziewczynki przebierają się za czarownice i chodzą od drzwi do drzwi, zbierając słodycze do koszyków.
Zwyczaj budzi skojarzenia z obchodami święta halloween. Dziewczynki często mają ze sobą miotły. Stare legendy mówią o szwedzkich czarownicach, które latały na miotłach i uczęszczały na potańcówki z diabłem – na łące o nazwie Blåkulla (dosł. niebieskie wzgórza).
Szwedzcy rodzice nie są przerażeni, że dzieci „tańczą” z królem ciemności, a najmłodsi wiedzą, że biorą udział w zabawie i odgrywają jedynie role. W Wielki Czwartek (skärtorsdag) dziewczynki malują twarze na kolorowo i zakładają oryginalne stroje. Pukają do drzwi sąsiadów, witając się słowami: „glad påsk!” (wesołej Wielkanocy!).
Ozdobne jajka ze słodką zawartością
Jajka to oczywiście ikona świąt wielkanocnych. W wielu krajach sklepy toną od jajek w czekoladzie i innych podobnych słodkości. W sklepach szwedzkich do sprzedaży trafiają pięknie pomalowane, ozdobne jajka z papieru. Wewnątrz kryją się słodkie niespodzianki (påskägg).
Wiele rodzin organizuje poszukiwania słodkich jajek, w których uczestniczą dzieci. Słodkości chowane są na przykład na podwórku, a dzieciom udzielane są wskazówki, gdzie należy ich szukać. Tradycja „przebiła się” też w niektórych województwach Polski.
Jajka – wszędzie jajka!
W ciągu roku Szwedzi jedzą produkty mleczarskie, mięso i zupy rybne. Obowiązkowo też bułki drożdżowe z cynamonem i cukrem. Natomiast w Wielkanoc na potęgę pochłaniają jajka. Są one podstawą świątecznego śniadania, ale trafiają na talerze również podczas południowego smörgåsbord. Później można je znaleźć na wielkanocnym stole bufetowym. Szwedzi lubią spożywać jajka z kawiorem lub sosami na bazie krewetek.
Śledź, łosoś, pokusa Janssona
Jajka wielkanocne często są uzupełniane przez marynowanego lub kiszonego śledzia. Można powiedzieć, że jest on podstawą wielkanocnych posiłków w większości szwedzkich domów. Niektórzy pochłaniają jednak posiłki z łososiem i koprem.
Popularną potrawą jest też Janssons frestelse – dosłownie pokusa Janssona. Kremowa zapiekanka z ziemniaków, cebuli i anchois z dodatkiem białego pieprzu to po prostu wiosenne niebo w gębie. Potrawy wielkanocne koniecznie podawane są ze snapsem.
Długi weekend i domki letniskowe
Święta wielkanocne zbiegają się w Szwecji z pierwszym długim weekendem roku. Mieszkańcy kraju chętnie odwiedzają wtedy swoje domki letniskowe – te, jak powszechnie wiadomo, nie są domeną samych tylko bogatych Szwedów, są czymś powszechnym.
Im bardziej malowniczo położony domek, tym lepsza okazja na podziwianie wiosennych uroków przyrody z bliska. Szwedzi chętnie zapraszają do domków wczasowych swoich bliskich i rodzinę. Chwila wytchnienia w lesie lub nad brzegiem jeziora pozwala nabrać powietrza w płuca i naładować „baterie” na kolejne tygodnie pracy.
Dekoracyjne pióra
Kiedy już zostaniemy zaproszeni do domku letniskowego w święta wielkanocne, możemy zastanawiać się, dlaczego gospodarze tak upodobali sobie wazony z gałązkami, na których powiewają pióra (påskris). Zwłaszcza jeśli nie jesteśmy rodowitymi Szwedami.
W Szwecji dekorowano tak gałęzie drzew już od XIX wieku – na początku, by przypomnieć o cierpieniu Jezusa Chrystusa, powieszonego na krzyżu. W Wielki Piątek dzieci miały też w zwyczaju „bić się” piórkami. Dziś påskris to kolorowe ozdoby w żywych kolorach, którymi dekoruje się stół świąteczny.
Szwedzi używają najczęściej sztucznych piór. Niewielu dostawców jest w stanie zagwarantować, że pióra nie zostały odebrane żywym zwierzakom, a w kraju prawa zwierząt są przecież szalenie ważne dla każdego.
Påskmust – tradycyjny napój wielkanocny
Påskmust to napój tradycyjnie spożywany przez Szwedów w okresie świąt. Ma smak słodko-pikantny, jest piwem korzennym powstałym na bazie chmielu, cukru i aromatu słodowego. Choć dodaje się do niego przyprawy, nie znajdziemy w påskmust alkoholu. W wielu domach jest to niezbędnik, który musi stanąć na wielkanocnym stole.
Påskmust nazywany bywa wielkanocnym odpowiednikiem julmustu, czyli innego bezalkoholowego napoju, popularnego w okresie świąt bożonarodzeniowych. Julmust podczas grudniowych wyprzedaży staje się popularniejszy choćby od Coca-Coli. Każdego roku Szwedzi debatują, czy julmust i påskmust smakują tak samo. Wiele osób uważa, że tak.
