Wydanie drugiej części Vitbok Sverigedemokratern wywołało w ostatnich miesiącach poważne zamieszanie na szwedzkim krajobrazie politycznym. Dokładne i czasami brutalnie szczere spojrzenie na początki tej obecnie parlamentarnej partii można znaleźć w pracy akademickiego historyka idei Tony’ego Gustafssona. Gustafsson stworzył tekst, który jest jednocześnie kroniką, ostrzeżeniem i próbą politycznego oczyszczenia po zbadaniu tysięcy dokumentów i rozmowach ze świadkami historii.
W pierwszych kilku rozdziałach Vitbok można usłyszeć stwierdzenia takie jak „SD jest bezpośrednią kontynuacją ruchu Bevara Sverige Svenskt (BSS), organizacji kampanijnej o korzeniach rasistowskich i narodowo-rewolucyjnych”. Gustafsson oferuje weryfikowalne dowody, że nie są to jedynie domysły, w tym nazwiska, listy założycielskie i zdjęcia z marszu. Ta publikacja jest mile widzianą ulgą dla tych, którzy spędzili lata próbując relatywizować przeszłość SD.
Informacje dotyczące “Sverigedemokraternas Vitbok”
| Element | Szczegóły |
|---|---|
| Tytuł | Sverigedemokraternas Vitbok |
| Autor | Tony Gustafsson, historyk idei |
| Zakres czasowy | Od 1988 roku do 2010 roku |
| Część 1 opublikowana | 2022 |
| Część 2 opublikowana | 2025, podczas Almedalsveckan |
| Wydawca | Partia Sverigedemokraterna |
| Główne tematy | Powiązania z ruchem BSS, antysemityzm, skrajna prawica, transformacja partii |
| Cel publikacji | Polityczne odcięcie się od przeszłości i zwiększenie wiarygodności przed wyborami |
| Format | Blisko 900 stron, ograniczona edycja drukowana (~100 egzemplarzy) |
| Źródła referencyjne | SVT Nyheter , Wikipedia |
W latach 90. członkowie partii, która obecnie nosi garnitury i pomaga w tworzeniu koalicji politycznych, propagowali antysemityzm i ideologie białej siły. Oprócz osobistych powiązań dokumenty zawierają oświadczenia ideologiczne i programy z tamtej epoki, które wyraźnie pokazują wpływy skrajnej prawicy.
W odpowiedzi obecny lider SD, Jimmie Åkesson, wygłosił przemówienie w Almedalen. Wyraził publicznie żal społeczności żydowskiej za wcześniejsze antysemickie uwagi i czyny partii. Pomimo symbolicznego znaczenia tego gestu, kręgi liberalne i lewicowe skrytykowały go jako spóźniony i niekompletny. Inne mniejszości, takie jak muzułmanie, Romowie i osoby LGBT, które również zostały skrzywdzone przez wczesną retorykę partii, nie są przepraszane.
Vitbok jest również strategiczny z politycznego punktu widzenia. Według ekspertów, takich jak Mats Knutsson z SVT, celem publikacji jest podniesienie wartości rynkowej partii i jej zdolności do budowania sojuszy, szczególnie z Moderate i Kristdemokraterna. SD ma nadzieję, że będzie postrzegana jako dojrzały, zdolny rząd poprzez otwartość i „czyszczenie”. Vitbok jest przekonująco przydatnym narzędziem w tej sytuacji.
Pomimo oficjalnego wydania w limitowanej edycji, publikacja miała znaczący wpływ na dyskurs publiczny. Dziennikarze z Aftonbladet i analitycy ze Svenska Dagbladet określili ją jako „najbardziej uczciwe spojrzenie partii w lustro”, co jest zadziwiająco dokładne pod względem faktów, mimo że czasami brakuje w niej emocji. Dokument spełnia standardy akademickie, ale brakuje mu bardziej wszechstronnego socjologicznego punktu widzenia, według Christera Mattssona z Instytutu Segerstedta. Dlaczego? I jaki miał wpływ?
Czas jego wydania, oprócz faktu, że został opublikowany, sprawia, że Vitbok jest tak wyjątkowy. Zbiega się to z przygotowaniami do wyborów parlamentarnych w 2026 r., kiedy każda partia próbuje znaleźć nowy język, którym mogłaby się posłużyć, aby nawiązać kontakt z wyborcami. Historia jest ciężarem i kartą przetargową dla SD. Ujawniając wszystko, zamierzają położyć kres tej sprawie na stałe. Czy jednak społeczeństwo tak szybko zapomni?
Co ciekawe, inne europejskie partie, takie jak francuski Rassemblement National, włoska Liga Północna i niemiecka AfD, przeszły przez podobne procedury. Każda z nich aktywnie starała się zdystansować od ekstremizmu, aby „zdemokratyzować swój wizerunek”. Tak więc Vitbok jest częścią większego ruchu, którego celem jest reinterpretacja prawicowych partii na całym kontynencie. Przypadek SD różni się tym, że proces ten jest udokumentowany w bardzo ekspresyjny sposób.
Reakcja opinii publicznej była niezwykle podzielona. Zwolennicy partii postrzegali publikację jako przykład odwagi i otwartości. Krytycy powołują się na brak dogłębnej introspekcji i obawy, że pomimo przeprosin podstawowe założenia ideologiczne SD nie uległy zmianie. Polityka imigracyjna partii jest pod wpływem radykalnych grup, które pozostają na peryferiach partii, według organizacji takich jak Expo.
Nie ulega wątpliwości, że Vitbok zmienia ton debaty, niezależnie od punktu widzenia. Pokazuje, że historia partii politycznych, nawet tych, które znacznie się rozwinęły, musi być przejrzysta i w pełni wyjaśniona. Te publikacje są nie tylko niezbędne, ale także bardzo cenne w dzisiejszych czasach dezinformacji, fake newsów i manipulacji politycznej.
Pomimo kontrowersji Sverigedemokraternas Vitbok może oznaczać początek nowej normy dla SD i każdej innej partii politycznej, która ma nadzieję zaangażować się w proces demokratyczny w sposób odpowiedzialny. I to jest właśnie powód, dla którego zarówno wyborcy, jak i rywale polityczni czytają dziś tę białą księgę z takim entuzjazmem.