Mężczyzna będący nosicielem mutacji określanej jako niebezpieczny gen raka przez blisko 20 lat oddawał nasienie w European Sperm Bank, co doprowadziło do narodzin co najmniej 197 biologicznych dzieci, także w Szwecji. Dopiero po latach okazało się, że dawca, oznaczony numerem 7069 i używający pseudonimu „Kjeld”, przekazywał swoim dzieciom zwiększone ryzyko zachorowania na ciężkie nowotwory.
197 dzieci, liczne zachorowania na raka
Mężczyzna, wówczas duński student, rozpoczął oddawanie nasienia w 2004 roku. Nie wiedział wówczas, że jest nosicielem groźnej mutacji genu związanego z wysokim ryzykiem zachorowania na raka. Gdy mutację wykryto w 2023 roku, jego nasienie zostało wycofane z banku, a kliniki leczenia niepłodności zostały powiadomione.
Z dochodzenia przeprowadzonego przez sieć dziennikarstwa śledczego Europejskiej Unii Nadawców, w której uczestniczy między innymi SVT, wynika, że dzięki dawstwom „Kjeld” został biologicznym ojcem 197 dzieci w wielu krajach Europy. U licznej grupy z nich zdiagnozowano nowotwory, a część dzieci zmarła, co potwierdza sieć ekspertów Genturis skupiająca lekarzy i naukowców zajmujących się dziedzicznymi zespołami nowotworowymi.
Według wcześniejszych informacji Genturis sprawa dotyczyła ośmiu szwedzkich rodzin, jednak SVT podaje, że może chodzić nawet o 22 dzieci poczęte dzięki inseminacji w Danii.
Mutacja niewidoczna w rutynowych badaniach
European Sperm Bank podkreśla, że dawcy nasienia przechodzą szczegółowe badania i selekcję medyczną. W oświadczeniach bank wskazuje jednak, że mutacje, które nosił dawca 7069, nie są wykrywane „podczas profilaktycznych badań genetycznych”, jakie standardowo stosuje się przy kwalifikowaniu kandydatów na dawców.
Eksperci zwracają uwagę, że w tym przypadku mutacja obecna była jedynie w części komórek rozrodczych, co dodatkowo utrudnia wykrycie jej w rutynowej diagnostyce. Sprawa unaocznia ograniczenia obecnych procedur bezpieczeństwa w transgranicznej działalności banków nasienia i skłania do dyskusji o potrzebie bardziej zaawansowanego screeningu genetycznego.
Szwedzkie rodziny w międzynarodowym śledztwie
Na problem zwróciła uwagę sieć Genturis, która wiosną tego roku podniosła alarm po wykryciu powtarzającej się mutacji u dzieci z różnych krajów Europy. Wspólne dochodzenie prowadzone przez redakcje z wielu państw, w tym SVT, ujawniło skalę sprawy oraz liczbę dzieci, które przyszły na świat dzięki dawstwom „Kjeld”.
Zgodnie z ustaleniami dziennikarzy i ekspertów, przypadek dawcy nasienia 7069 stał się jednym z najpoważniejszych znanych dotąd przykładów ryzyka związanego z niewykrytymi mutacjami genetycznymi w materiałach dawczych. W wielu rodzinach trwają obecnie badania dzieci pod kątem obecności niebezpiecznego genu raka oraz organizowana jest długoterminowa opieka onkologiczna.
