Rząd podejmuje kolejne kroki, aby umożliwić cofanie obywatelstwa w Szwecji osobom zaangażowanym w przestępczość zorganizowaną i poważne przestępstwa przeciwko państwu. Zgodnie z projektem ustawy konstytucyjnej, który trafi do parlamentu, osoby skazane za czyny poważnie szkodzące „istotnym interesom” Szwecji będą mogły utracić szwedzkie obywatelstwo, jeśli mają podwójne obywatelstwo.
Kogo może dotyczyć cofanie obywatelstwa w Szwecji
Obecnie szwedzkie prawo nie pozwala na cofnięcie obywatelstwa. Rząd chce to zmienić w odniesieniu do osób z dwoma paszportami. Propozycja obejmuje dwa główne przypadki:
- osoby, które uzyskały obywatelstwo poprzez oszustwo lub groźby,
- osoby skazane za przestępstwa poważnie szkodzące „istotnym interesom” Szwecji.
Rząd wskazuje, że chodzi o czyny, które poważnie zagrażają bezpieczeństwu państwa, a także „pewne poważne przestępstwa zagrażające systemowi”, popełniane przez gangi. Jako przykłady podawane są strzelaniny, zamachy bombowe oraz inne poważne przestępstwa z użyciem przemocy, które zagrażają zdolności państwa do utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa, na przykład w konkretnych dzielnicach miast.
Przewodniczący komisji sprawiedliwości Henrik Vinge określa zorganizowaną przestępczość jako „rodzaj terroryzmu wewnętrznego o dużym potencjale przemocy”, który zastrasza świadków, grozi pracownikom socjalnym i wykorzystuje system opieki społecznej. Według jego słów policja szacuje, że w gangach działa około 1400 osób posiadających podwójne obywatelstwo.
Ograniczenie wolności zrzeszania się i walka z gangami
Projekt ustawy konstytucyjnej zawiera także propozycję ograniczenia wolności zrzeszania się dla organizacji przestępczych. Celem jest stworzenie podstaw konstytucyjnych do tego, aby udział w gangach przestępczych mógł być sam w sobie przestępstwem.
Minister sprawiedliwości Gunnar Strömmer wskazuje, że nowe przepisy mogą objąć również organizacje ekstremistyczne, w tym skrajnie prawicowe kluby aktywistów propagujące przemoc. Zmiana ma umożliwić późniejsze przyjęcie szczegółowych ustaw zakazujących uczestnictwa w określonych strukturach przestępczych i ekstremistycznych.
Równolegle rząd pracuje nad tym, jak powinny wyglądać konkretne projekty ustaw dotyczące cofania obywatelstwa oraz zakazu udziału w gangach przestępczych. Konstytucyjny zapis ma stworzyć ramy, w których takie ustawy będą mogły funkcjonować.
Konstytucyjna ochrona prawa do aborcji
Trzecim elementem projektu jest wpisanie prawa do aborcji do konstytucji. Oznacza to podniesienie obecnych regulacji do rangi ochrony konstytucyjnej. Rząd chce w ten sposób utrwalić prawo do aborcji jako jedną z podstawowych wolności, które trudniej zmienić zwykłą większością parlamentarną.
Pakiet proponowanych zmian konstytucyjnych obejmuje więc:
- możliwość pozbawienia członków gangów przestępczych szwedzkiego obywatelstwa,
- ograniczenie wolności zrzeszania się dla przestępczych ugrupowań,
- konstytucyjną ochronę prawa do aborcji.
Spór o „istotne interesy” i stanowisko partii
Projekt opiera się na propozycjach komisji konstytucyjnej z stycznia 2025 roku. Wszystkie partie poza Lewicą oraz Zielonymi poparły wtedy możliwość cofania obywatelstwa osobom, które uzyskały je w wyniku oszustwa lub groźby, lub które popełniły przestępstwa wyraźnie zagrażające bezpieczeństwu państwa.
Idąc krok dalej, partie tworzące porozumienie Tidö wprowadziły także kategorię przestępstw szkodzących „istotnym interesom” Szwecji. Socjaldemokraci i reszta opozycji sprzeciwili się temu sformułowaniu, uznając je za zbyt niejasne i trudne do przewidzenia w praktyce.
Henrik Vinge twierdzi jednak, że pojęcie „istotnych interesów” jest znane w prawie międzynarodowym i stosowane w krajach sąsiednich, a więc może zostać wykorzystane także w szwedzkiej konstytucji.
Socjaldemokraci zapowiadają obecnie dokładną analizę propozycji. Posłanka Amalia Rud Stenlöf podkreśla, że partia jest co do zasady za możliwością odebrania paszportów przywódcom gangów, terrorystom oraz osobom, które uzyskały obywatelstwo na nieprawidłowych podstawach, ale chce przyjrzeć się szczegółom przepisów.
Jak zmienia się konstytucja i kiedy wejdą w życie nowe przepisy
Ponieważ chodzi o zmiany w konstytucji, wymagane są dwie identyczne uchwały Riksdagu, między którymi musi upłynąć pełna kadencja parlamentarna. Zgodnie z projektem, zmiany mają wejść w życie 1 stycznia 2027 roku.
Do tego czasu parlament będzie musiał dwukrotnie przyjąć tę samą treść ustawy konstytucyjnej, a rząd przygotuje szczegółowe projekty ustaw dotyczące praktycznych zasad cofania obywatelstwa oraz zakazu udziału w gangach przestępczych.
