Środowisko pracy w służbie zdrowia w Szwecji ponownie znalazło się w centrum uwagi po szeroko zakrojonych kontrolach Szwedzkiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (Arbetsmiljöverket. W latach 2022–2024 urząd skontrolował prawie 450 miejsc pracy w sektorze opieki zdrowotnej i stwierdził, że 73 procent z nich wymagało nakazu podjęcia działań. Najgorzej wypadły szpitale ratunkowe, gdzie 80 procent oddziałów nie spełniało wymogów ustawy o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Kontrole ujawniły systemowe braki

W swoim tekście na łamach działu dyskusyjnego Dagens Nyheter dyrektor generalny Arbetsmiljöverket Lars Lööw opisuje wyniki kontroli jako poważny sygnał ostrzegawczy. Dane z inspekcji pokazują, że trzy na cztery miejsca pracy w służbie zdrowia w Szwecji otrzymały formalny nakaz poprawy środowiska pracy. Szczególnie niepokojąca sytuacja dotyczy szpitali ratunkowych, gdzie problemy z organizacją pracy i bezpieczeństwem personelu są najgłębsze.

Według Lööwa obecna sytuacja nie jest nowym zjawiskiem. Braki w środowisku pracy w służbie zdrowia w Szwecji są dobrze znane od lat, a jednak problemy utrzymują się z roku na rok mimo powtarzających się raportów i zaleceń pokontrolnych.

Niezdrowe obciążenie pracą i brak systematycznej oceny ryzyka

Najczęściej występującym problemem, na który zwrócił uwagę Arbetsmiljöverket, jest niezdrowe obciążenie pracą. Chodzi o stały brak równowagi między wymaganiami stawianymi pracownikom a dostępem do zasobów, takich jak personel, czas czy narzędzia pracy. Według urzędu w wielu miejscach brakuje rzetelnych ocen ryzyka oraz skutecznych środków zapobiegawczych w obszarze organizacji pracy. W niektórych jednostkach takie działania są szczątkowe lub wręcz nieobecne.

Lööw podkreśla, że chodzi przede wszystkim o organizacyjne zagrożenia dla bezpieczeństwa i higieny pracy: zbyt duże tempo, chroniczny stres, brak możliwości regeneracji oraz niejasny podział odpowiedzialności. Z punktu widzenia urzędu bezpieczeństwo pracy w szwedzkiej służbie zdrowia musi być traktowane jako część strategicznego zarządzania, a nie jedynie zadanie dla lokalnych kierowników.

Strukturalny problem i wymiar równości płci

Dyrektor generalny Arbetsmiljöverket zaznacza, że problemy nie wynikają z zaniedbań pojedynczych kierowników czy pracowników. Mają charakter strukturalny i odzwierciedlają sposób, w jaki zorganizowana jest służba zdrowia jako całość. Wskazuje przy tym na wyraźny wymiar równościowy: opieka zdrowotna w Szwecji jest sektorem w dużej mierze zdominowanym przez kobiety.

Ryzyka, na które najczęściej narażone są pracownice, takie jak duże obciążenie pracą, stały stres oraz ograniczone możliwości odpoczynku, silnie odbijają się w statystykach chorób zawodowych. Dotyczą przede wszystkim problemów psychicznych, objawów wypalenia oraz dolegliwości związanych z przewlekłym przeciążeniem. Łączy się to z wcześniejszymi raportami Arbetsmiljöverket, w których podkreślano, że pracownicy sektora opieki zdrowotnej częściej niż wiele innych grup zawodowych zgłaszają dolegliwości związane z pracą.

Trzy poziomy zmian proponowane przez Arbetsmiljöverket

W swoim wystąpieniu Lars Lööw proponuje pakiet zmian, które mają poprawić środowisko pracy w służbie zdrowia w Szwecji. Opisuje je na trzech poziomach:

1. Najwyższe kierownictwo systemu opieki zdrowotnej
   Według Lööwa najwyższe władze odpowiedzialne za szpitale i regiony muszą wziąć odpowiedzialność za to, aby środowisko pracy stało się centralnym elementem strategicznego zarządzania. Oznacza to włączanie kwestii bezpieczeństwa pracy do długoterminowego planowania, budżetów i decyzji dotyczących organizacji opieki.
2. Pracodawcy i bezpośredni przełożeni
   Pracodawcy powinni zapewnić kierownikom na wszystkich szczeblach odpowiednie uprawnienia, czas i wiedzę, aby mogli realnie pracować nad poprawą warunków pracy. Chodzi między innymi o możliwość planowania obsady, prowadzenia ocen ryzyka oraz wprowadzania środków ograniczających niezdrowe obciążenie pracą.
3. Organizacje i codzienna praktyka
   Samo prowadzenie dokumentacji i reagowanie po kontroli nie wystarczy. Organizacje ochrony zdrowia muszą systematycznie analizować własne przeszkody, które utrudniają poprawę środowiska pracy, a następnie konsekwentnie pracować nad ich usunięciem. Według Lööwa dopiero wtedy można oczekiwać, że sytuacja przestanie się powtarzać w kolejnych raportach urzędów kontrolnych.

Z perspektywy Arbetsmiljöverket poprawa środowiska pracy w służbie zdrowia w Szwecji jest warunkiem nie tylko dla zdrowia personelu, ale również dla jakości opieki nad pacjentami. Urząd wskazuje, że brak działań może prowadzić do dalszego wzrostu liczby zwolnień lekarskich, odejść z zawodu oraz trudności z utrzymaniem personelu w systemie.