W Helsinkach coraz częściej mówi się o nadużywaniu substancji przez młodzież. Według danych Fundacji Diakonijnej, tylko w październiku jej uliczni pracownicy programu Katutaso dziesięć razy spotkali na ulicach dzieci w wieku 10–14 lat, u których podejrzewano używanie substancji psychoaktywnych. Jak podaje dziennik Helsinki Times, w tym samym miesiącu pracownicy nawiązali kontakt łącznie z 236 młodymi osobami z podejrzeniem problemów związanych z używaniem substancji.

Coraz młodsze dzieci w programie Katutaso

Program Katutaso („Street level”) to uliczna praca z młodzieżą prowadzona przez Fundację Diakonijną w Helsinkach. Celem jest docieranie do młodych ludzi tam, gdzie faktycznie przebywają – na ulicach, w parkach, przy centrach handlowych. Jak opisuje Helsinki Times, dane z października pokazują, że coraz młodsze dzieci mają kontakt z substancjami psychoaktywnymi.

Badaczka Fundacji, Ulla-Kaarina Petäjä, ocenia, że te liczby pokazują pilną potrzebę wzmocnienia działań profilaktycznych i wczesnej interwencji. Według niej wiele z tych dzieci potrzebuje ochrony ze strony służb społecznych lub wsparcia psychospołecznego. Jak podaje Helsinki Times, pracownicy uliczni rozmawiają z dziećmi o ich samopoczuciu i sytuacji w codziennym życiu, co ma być pierwszym krokiem do budowania zaufania.

Ważne jest, że praca ta odbywa się w naturalnym środowisku młodych ludzi, a nie wyłącznie w gabinetach. To zwiększa szansę na nawiązanie kontaktu również z tymi, którzy nie trafiają do tradycyjnego systemu pomocy.

Liberalniejsze podejście do narkotyków wśród młodzieży

Petäjä zwraca uwagę na zmianę postaw wobec narkotyków wśród młodych ludzi. Odwołuje się do wyników krajowego badania zdrowia szkolnego, które pokazują wzrost odsetka nieletnich używających e-papierosów i eksperymentujących z marihuaną. Jak relacjonuje Helsinki Times, marihuana pozostaje najczęściej próbowanym narkotykiem w tej grupie, a podejście do niej stało się wyraźnie bardziej pobłażliwe.

Zdaniem badaczki, łagodniejsze nastawienie do marihuany i innych substancji może sprzyjać normalizacji używania narkotyków w codziennym życiu młodych osób. Pokazuje to, jak istotna jest także debata publiczna na temat skutków zdrowotnych i społecznych, prowadzona w sposób prosty i zrozumiały dla nastolatków oraz ich rodziców.

Leczenie substytucyjne dla nieletnich w HUS

Równolegle do pracy ulicznej rozwijają się w Finlandii działania po stronie systemu ochrony zdrowia. Na początku listopada szpital uniwersytecki w Helsinkach (HUS) ogłosił, że rozpocznie oferowanie leczenia substytucyjnego opioidami dla nieletnich. Według serwisu Freepress program ma być skierowany do młodych osób powyżej 15. roku życia i ma odpowiadać na rosnące używanie opioidów oraz narkotyków dożylnych wśród fińskiej młodzieży.

Ulla-Kaarina Petäjä, cytowana przez Helsinki Times, pozytywnie ocenia tę decyzję, ale podkreśla, że tego typu leczenie nie może być pierwszą linią reakcji. Jej zdaniem interwencja powinna następować dużo wcześniej, zanim konieczne stanie się wdrożenie terapii substytucyjnej.

Współistnienie nowoczesnych metod leczenia, takich jak substytucja opioidowa, z silną profilaktyką i wsparciem psychospołecznym może stworzyć bardziej spójny system pomocy młodym osobom z problemami uzależnień.

Wczesna interwencja jako klucz do przerwania spirali

W wypowiedziach badaczki powtarza się motyw wczesnej interwencji. Jak zauważa, nie ma jednego prostego rozwiązania. Prewencja, szybka reakcja i długotrwała opieka muszą działać razem. Według relacji Petäjä podkreśla, że takie podejście pozwala ograniczyć ryzyko marginalizacji, porzucenia nauki i wejścia na ścieżkę przestępczą.

Fundacja Diakonijna obserwuje, że młodzi ludzie są skłonni do współpracy, jeśli podejdzie się do nich z szacunkiem i konsekwencją. Uliczni pracownicy mogą z czasem stać się dla nich zaufaną osobą dorosłą, z którą da się porozmawiać o codziennych problemach. Według cytowanej przez „Helsinki Times” Petäjä, taki kontakt bywa momentem zwrotnym dla nastolatków używających substancji.

To właśnie w tych pierwszych rozmowach widać, jak ważne jest łączenie perspektywy socjalnej, psychologicznej i zdrowotnej. W dłuższej perspektywie może to ograniczyć zarówno nadużywanie substancji przez młodzież w Helsinkach, jak i obciążenie całego systemu ochrony zdrowia.

Rola organizacji pozarządowych i współpracy instytucji

Ulla-Kaarina Petäjä podkreśla również znaczenie współpracy między psychiatrią dziecięco-młodzieżową, pomocą społeczną dla dzieci i szkołami. Według „Helsinki Times” to właśnie połączenie kompetencji tych instytucji może zapewnić spójne wsparcie dla młodych osób z problemami uzależnień.

Istotną rolę odgrywają także organizacje pozarządowe i społeczeństwo obywatelskie. Jak opisuje Deaconess Foundation na swojej stronie internetowej, fundacja specjalizuje się w pracy z grupami zagrożonymi wykluczeniem społecznym, w tym z osobami z problemami uzależnień i zaburzeniami psychicznymi. Tworzone przez nie bezpieczne społeczności mają pomagać młodym ludziom w powrocie do stabilniejszego życia.

Zgodnie z informacjami Helsinki Times, od sierpnia uliczni pracownicy Fundacji udokumentowali łącznie 663 spotkania z osobami poniżej 25. roku życia, które używały substancji psychoaktywnych w Helsinkach i Vantaa. Badanie wpływu takiej formy pracy na zdrowie, motywację do leczenia i poczucie integracji społecznej potrwa co najmniej do września 2027 r.

Rozwój takich projektów pokazuje, że walka z nadużywaniem substancji przez młodzież nie kończy się na policyjnych statystykach czy liczbie recept. To długotrwały proces, w którym kluczowe są relacje, zaufanie i obecność dorosłych gotowych wysłuchać młodych ludzi.