Przez dziesięciolecia 65. rok życia był dla Szwedów symboliczną i praktyczną granicą – czasem, gdy kończyła się praca zawodowa, a zaczynała emerytura. Jednak od 2023 roku ta reguła zaczęła tracić na aktualności. Decyzją parlamentu wiek uprawniający do emerytury gwarantowanej został podniesiony do 66 lat, co wywołało zauważalne zmiany w decyzjach obywateli.
Nowy raport Urzędu ds. Emerytur („Pensionsmyndigheten”) pokazuje, że zmieniły się nie tylko przepisy, ale i społeczne normy dotyczące emerytury.
Coraz mniej osób przechodzi na emeryturę w wieku 65 lat
Dane pokazują, że Szwedzi – nawet ci, którzy nie są zależni od podstawowych świadczeń – coraz częściej czekają z zakończeniem kariery zawodowej.
W szczególności:
- Osoby urodzone w 1958 roku (pierwsza grupa objęta nowymi zasadami) znacznie rzadziej przechodziły na emeryturę w wieku 65 lat w porównaniu z rocznikiem 1957.
- O 17% mniej osób z tej grupy zdecydowało się zakończyć pracę w tradycyjnym wieku.
- Efekt nie ogranicza się tylko do osób zależnych od emerytury gwarantowanej – zmiana dotyczy także osób z wyższymi dochodami, co świadczy o silnym wpływie norm kulturowych i społecznych.
Normy społeczne działają jak „sygnał”
Eksperci zauważają, że granice wieku w systemie emerytalnym pełnią również funkcję sygnałów normatywnych – wskazują społeczeństwu, co jest „normalne” lub „oczekiwane”.
„Fakt, że prawie jedna piąta osób nieobjętych gwarantowaną emeryturą lub zasiłkiem chorobowym odkłada przejście na emeryturę, pokazuje, że granice wieku w systemie emerytalnym funkcjonują jako sygnały normatywne”
– powiedział Philip Berlin Jarhamn, analityk w Urzędzie ds. Emerytur.
W praktyce oznacza to, że ludzie dostosowują się do nowych granic prawnych, nawet jeśli nie są do tego finansowo zmuszeni.
Statystyki: średni wiek emerytalny rośnie
Raport wskazuje, że średni wiek przejścia na emeryturę w Szwecji wzrósł w 2023 roku o 0,1 roku. Choć zmiana wydaje się niewielka, to w przeliczeniu oznacza, że:
- 3500 do 6000 osób przesunęło swoją decyzję o zakończeniu pracy na później,
- zjawisko to prawdopodobnie będzie się pogłębiać w kolejnych latach.
Decyzja polityczna przyszła zbyt późno?
Ciekawym wnioskiem z raportu jest fakt, że zmiana wieku emerytalnego została ogłoszona zbyt późno, aby mogła objąć większą grupę osób.
Parlament przyjął nowy wiek dopiero w 2022 roku, a zmiany objęły osoby urodzone w 1958 roku. Wiele z nich miało już ustalone plany finansowe i życiowe, przez co liczba osób dostosowujących się do nowego wieku mogła być mniejsza, niż byłaby w przypadku wcześniejszego ogłoszenia zmian.
Co dalej? Wiek 67 lat już w 2026 roku
Rok 2026 przyniesie kolejną zmianę. Zostanie wprowadzony tzw. wiek docelowy, który będzie zależał od średniej długości życia. Wówczas wiek przejścia na emeryturę zostanie podniesiony do 67 lat.
Nowe zasady będą miały szerszy zasięg i jeszcze mocniej wpłyną na postrzeganie „normalnego” wieku przejścia na emeryturę.
Dalsze badania w toku
Opublikowany raport jest pierwszym z serii analiz dotyczących skutków reformy emerytalnej. Urząd zapowiedział, że kolejne publikacje będą dotyczyły m.in.:
- źródeł dochodów osób przed emeryturą,
- wpływu wyższych granic wiekowych na rynek pracy i zatrudnienie osób starszych,
- możliwych różnic między grupami społecznymi.
