Rak stanowi jedno z największych wyzwań zdrowotnych w Szwecji. Liczba zachorowań rośnie i przewiduje się, że po 2040 roku przekroczy 100 000 przypadków rocznie (obecnie około 70 000). Główne przyczyny to starzenie się społeczeństwa i lepsza diagnostyka, ale styl życia również odgrywa istotną rolę. Szwedzkie Towarzystwo Onkologiczne (Cancerfonden) szacuje, że ponad 16 000 zachorowań rocznie można by uniknąć dzięki zmianie nawyków.
Regionalne różnice w zachorowalności i leczeniu:
Ryzyko zachorowania na raka znacznie różni się w zależności od regionu Szwecji:
- Najniższa zachorowalność: Norrbotten.
- Najwyższa zachorowalność wśród mężczyzn: Gotlandia (o 40% wyższa niż w Norrbotten).
- Największa różnica wśród kobiet: Między Norrbotten a Blekinge (o 27% wyższa w Blekinge). (Dane z lat 2019-2023).
Długie kolejki do leczenia to kolejny poważny problem. W 2024 roku mniej niż 35% pacjentów onkologicznych w regionach Östergötland, Blekinge i Jämtland-Härjedalen otrzymało leczenie w ramach standardowej ścieżki opieki (standardiserat vårdförlopp – SVF). Cel wynosi 80%, ale żaden region nie jest bliski jego osiągnięcia. Najlepsze wyniki (powyżej 55%) osiągnęły regiony Värmland, Sztokholm i Gotlandia.
Ponad połowa pacjentów onkologicznych musiała czekać na leczenie dłużej niż przewiduje standardowa ścieżka. Szczególnie dotknięci są pacjenci z rakiem płuc – 39% z nich czekało na operację o miesiąc dłużej niż planowano.
Koszty ekonomiczne i przyszłe wyzwania
Rosnąca zachorowalność na raka to nie tylko cierpienie pacjentów, ale także ogromne obciążenie dla gospodarki. Raport Instytutu Ekonomiki Zdrowia (IHE – Institutet för Hälso- och Sjukvårdsekonomi) szacuje, że koszty raka w Szwecji wyniosły 57,9 mld SEK w 2022 roku. Bez podjęcia działań, koszty te wzrosną o 23% do 2050 roku, osiągając 71,4 mld SEK rocznie.
„Są to niezwykle ostrożne szacunki, ale pokazują one ogromny potencjał zarówno w zakresie promocji zdrowia, jak i opieki zdrowotnej. Nawet niewielkie ulepszenia mogą mieć duży wpływ. Głównie pod względem ludzkiego cierpienia spowodowanego chorobą, ale także pod względem kosztów ponoszonych przez społeczeństwo,” mówi Ulrika Årehed Kågström, sekretarz generalny Cancerfonden, w komunikacie prasowym.
Według Cancerfonden, gdyby Szwecji udało się zmniejszyć liczbę możliwych do uniknięcia przypadków raka o 5000 rocznie dzięki profilaktyce, społeczeństwo mogłoby zaoszczędzić co najmniej 3,2 miliarda SEK rocznie od 2030 roku.
Zagrożenie dla badań naukowych
Kolejnym wyzwaniem są badania naukowe. Rosnący poziom globalnego konfliktu może negatywnie wpłynąć na międzynarodową współpracę i dostęp do kluczowych technologii, takich jak sztuczna inteligencja. W USA już obserwuje się powszechne cięcia w finansowaniu badań podstawowych i klinicznych, w tym badań nad rakiem.
„Chociaż szwedzkie i europejskie badania są nadal silne, musimy być przygotowani na zmianę sytuacji badawczej. Międzynarodowa współpraca, która była podstawą przełomowych badań, nie jest już czymś oczywistym. Jeśli inni zrobią krok wstecz, Szwecja i Europa muszą zrobić krok naprzód,” mówi Årehed Kågström, która jest również przewodniczącą Międzynarodowej Unii Kontroli Raka (UICC – Union for International Cancer Control).
Apel Cancerfonden: Zwiększyć ambicje w strategii walki z rakiem
Cancerfonden, w odpowiedzi na zaktualizowaną krajową strategię walki z rakiem, wyraża ogólne zadowolenie, ale apeluje o zwiększenie ambicji. „Krajowa strategia musi uwzględniać stojące przed nami wyzwania, ale także możliwości i postępy, jakie przyniosą przyszłe badania i opieka nad chorymi na raka. Wzywamy do określenia ostrzejszych celów liczbowych i wyraźniejszej odpowiedzialności krajowej,” mówi Årehed Kågström.
