Od 1 lipca 2025 roku szwedzka policja zyskała nowe uprawnienia: może wykorzystywać bazy danych DNA pochodzące z genealogii genetycznej, aby rozwiązywać najcięższe przestępstwa, takie jak morderstwa i gwałty. Nowe przepisy pozwalają śledczym analizować profile DNA pochodzące z publicznych baz danych tworzonych przez osoby badające swoje pochodzenie.

– W niektórych sprawach, w których obecnie nie jesteśmy w stanie pójść dalej, ta metoda może całkowicie odmienić sytuację – mówi Linda Kvist, śledcza w szwedzkiej policji.

Przełom w dochodzeniach

Nowe narzędzie to przełom, który ma pomóc w rozwiązaniu nawet tzw. zimnych spraw (kalla fall) – czyli niewyjaśnionych zbrodni, często sprzed wielu lat. Obecnie w Szwecji istnieje około 800 takich spraw dotyczących morderstw, ale z każdym rokiem dochodzą kolejne, zwłaszcza z zakresu przestępstw seksualnych.

Policja rozpoczęła już przegląd pierwszych spraw, które zostaną objęte nowym typem dochodzenia, ale szczegóły pozostają niejawne.

– Nie mogę powiedzieć, na jakim etapie jesteśmy, ale prace już trwają – mówi Kvist.

Jak działa metoda?

Nowa procedura polega na porównaniu rozszerzonej analizy śladu biologicznego z bazami danych zawierającymi DNA osób, które dobrowolnie zgłosiły się do komercyjnych serwisów genealogicznych. Co istotne, nawet osoby, które nigdy nie przekazały swojego materiału genetycznego, mogą zostać zidentyfikowane dzięki analizie pokrewieństwa i metodzie eliminacji.

– DNA ma to do siebie, że kiedy uda się ustalić wystarczająco wiele powiązań rodzinnych, można zawęzić krąg podejrzanych do jednej osoby – tłumaczy Kvist.

Użycie tylko w najcięższych sprawach

Zgodnie z przepisami, genealogia genetyczna może być stosowana wyłącznie w sprawach o morderstwo, gwałt ze szczególnym okrucieństwem oraz gwałt na dziecku. Metoda została już raz wykorzystana w Szwecji – w 2020 roku rozwiązano w ten sposób głośną sprawę podwójnego morderstwa z Linköping z 2004 roku. Wówczas jednak Inspektorat Ochrony Prywatności uznał działanie policji za nielegalne, co uniemożliwiło dalsze korzystanie z tej technologii.

Nowelizacja przepisów, która weszła w życie 1 lipca, otworzyła ponownie drogę do tego typu działań.

– Nawet jeśli wydaje się, że to zajęło dużo czasu, to warto zauważyć, że jesteśmy pierwszym krajem w Europie, który wprowadził taką procedurę. Od 1 lipca podobne prawo obowiązuje również w Danii. Sądzę, że kolejne kraje pójdą naszym śladem – mówi Kvist.

---

Fakty: Jak działa genealogia genetyczna w śledztwie?

Etapy postępowania z wykorzystaniem DNA i baz genealogicznych:

1. Analiza DNA – policja wykonuje pogłębioną analizę śladu biologicznego, przystosowaną do porównania z bazami danych DNA.
2. Porównanie z bazami genealogicznymi – dane są bezpiecznie przesyłane do baz, a Inspektorat Ochrony Prywatności zostaje poinformowany.
3. Lista trafień i badanie pokrewieństw – funkcjonariusze otrzymują listę osób spokrewnionych i prowadzą klasyczne śledztwo genealogiczne.
4. Wskazanie podejrzanego – jeśli ustalona zostanie konkretna osoba, może zostać poproszona o dobrowolne oddanie materiału do porównania lub – w przypadku uzasadnionego podejrzenia – przymusowo poddana pobraniu próbki (tzw. topsowanie).