Rząd Szwecji planuje znieść zakaz wydobycia uranu, obowiązujący od 2018 roku. Proponowane zmiany, mające wejść w życie 1 stycznia 2026 roku, spotykają się z silnym sprzeciwem ze strony wielu gmin, które obawiają się negatywnego wpływu na środowisko i lokalne społeczności. Krytykowane jest również ograniczenie prawa weta gmin w kwestii lokalizacji kopalń.
Propozycja rządu i jej uzasadnienie:
Rząd argumentuje, że zniesienie zakazu wydobycia uranu jest konieczne z kilku powodów:
- Dostęp do krytycznych surowców: Zakaz utrudnia dostęp do innych krytycznych surowców, potrzebnych do transformacji klimatycznej, np. do produkcji turbin wiatrowych i baterii.
- Rozwój energetyki jądrowej: Rząd stawia na energetykę jądrową.
- Napięta sytuacja bezpieczeństwa: Rosja, Kazachstan i Uzbekistan kontrolują ponad połowę światowego wydobycia uranu. Zniesienie zakazu ma zmniejszyć zależność Szwecji od tych krajów. Ponad jedna czwarta znanych europejskich zasobów uranu znajduje się w Szwecji.
Proponowane zmiany zakładają, że gminy nie będą mogły zawetować małych kopalń uranu oraz kopalń, w których uran jest wydobywany jako produkt uboczny. Nie jest jednak jasno określone, co należy rozumieć przez „małe kopalnie”.
Sprzeciw gmin: Zagrożenie dla środowiska i lokalnego weta
Propozycja rządu spotkała się z ostrym sprzeciwem ze strony wielu gmin, nawet tych, na terenie których nie planuje się wydobycia uranu. Gminy obawiają się ograniczenia ich prawa weta w kwestii lokalizacji kopalń.
Gmina Falköping:
- W swojej odpowiedzi na konsultacje podkreśla poważne negatywne konsekwencje wydobycia uranu dla środowiska, krajobrazu rolniczego, hodowli zwierząt i mieszkańców.
- Wskazuje na brak poparcia społecznego dla wydobycia uranu. W latach 70. XX wieku mieszkańcy regionu Skaraborg (gdzie leży Falköping) protestowali przeciwko wznowieniu wydobycia w zakładzie Ranstad (na granicy gmin Falköping i Skövde). Zainteresowane gminy zawetowały wówczas ten projekt.
- Uważa, że zniesienie gminnego weta w sprawie kopalń uranu byłoby „krokiem w złym kierunku”. (Wspólna odpowiedź z gminą Skövde).
Gminy Östersund i Åre:
- Uważają propozycję za niedopuszczalną, ze względu na dużą niejednoznaczność co do tego, które kopalnie byłyby objęte nowymi przepisami.
- Wskazują na poważne zagrożenie dla środowiska związane z wydobyciem uranu, w tym wpływ na zaopatrzenie w wodę i produkcję żywności.
- Podkreślają negatywny wpływ wydobycia na turystykę.
Stanowisko firm wydobywczych:
Firmy wydobywcze, Swemin i Bergslagen Metals, w większości popierają proponowane zmiany.
Okres konsultacji w sprawie propozycji rządu kończy się w czwartek.
