Na początek historia
Kult św. Łucji wywodzi się z jej rodzinnych Włoch. Do Szwecji przybył z Niemiec. Święta Łucja, która nie chcąc porzucić swojej wiary, pozbawiła się oczu, stała się patronką dnia uchodzącego za najkrótszy dzień w roku. 13 grudnia wyznaczał też początek adwentu, w związku z którym jeszcze przed nastaniem świtu zasiadano po raz ostatni przed świętami Bożego Narodzenia za suto zastawionym stołem.
„Świętą Łucją” w rodzinie zostawała najstarsza córka, ubrana na biało, w wianku z zapalonymi świecami, budziła rodziców, śpiewając tradycyjną włoską piosenkę „Santa Lucia”, podając kawę, czerwone grzane wino (glögg) i pszenne, specjalne na tę okazję przygotowywane, ciastka z rodzynkami i szafranem zwane lussekatter.
Wczesna pora
Trzynastego grudnia wstaje się rano i po udaniu się do szkoły, miejsca pracy, kościoła itp. ogląda się wybraną dziewczynę ubraną w białą sukienkę i wianek ze świecami śpiewającą kolędy. Nie wolno wtedy narzekać, że za oknami jest jeszcze ciemno, w końcu to szwedzka zima. Jeżeli wolisz zostać w piżamie możesz obejrzeć całe wydarzenie w publicznej szwedzkiej telewizji.
Nawet jeśli jesteś laureatem nagrody Nobla, nie wykręcisz się od tej szwedzkiej tradycji. Tydzień przyznawania nagród Nobla przypada w tym samy czasie i laureaci są tradycyjnie budzeni w hotelu przez Łucję i jej śpiewających towarzyszy.
Święta z Włoch
To jest bardzo dziwne, że w bardzo zsekularyzowanej Szwecji ulubionym świętem jest dzień katolickiej świętej. Co dziwniejsze jest to święta pochodząca z Włoch. Święta Łucja była katolicką dziewczyną, która zginęła śmiercią męczeńską w roku 304, w Syrakuzach na Sycylii.
Nie jest do końca jasne jak obchodzenie tego święta stało się tradycją w Szwecji. W kalendarzu juliańskim 13 grudnia był najkrótszym dniem w roku. Najlepiej nie wdawać się w historyczne dysputy z kolegami tylko się szeroko uśmiechać.
Równouprawnienie
Nawet w obecnych czasach równości płciowej, role Łucji zazwyczaj odgrywa dziewczynka. Ale coraz popularniejsze staje się w szkołach, firmach i różnych organizacjach wyznaczanie do tej roli mężczyzny, chociaż zazwyczaj jest to traktowane po prostu jako żart. Jednak wybór do tej roli chłopca w szkole w południowej Szwecji narobiło dużego zamieszania w mediach.
Współczesność
Współczesne pochody w dzień świętej Łucji składają się z wielu osób przebranych za popularne postacie. Dzieci często przebrane są za ‘tomtar’ czyli gnomów, ‘stjärngossar’, czyli chłopca gwiazdkę lub za piernikowego ludzika, oprócz oczywiście świętej Łucji i jej panien.
Wszystkie postacie mają swoje własne piosenki, których słowa są w Szwecji powszechnie znane. Przebieranie się chłopców za gwiazdki pozwala im uniknąć zakładania na głowę świeczek, zamiast nich mają oni na głowie spiczasty kapelusz.
Szafran
Święto bez specjalnych potraw nie byłoby w Szwecji prawdziwym świętem. Także przygotuj się na zjedzenie dużej ilości tradycyjnych bułeczek o szafranowym smaku (lussekatter). Szwedzi są bardzo przywiązani do swoich tradycji i bardzo nie lubią ich zmieniać. I nie zapomnijcie popić wszystkiego dużą ilością grogu.
Zakazane Święto
Każdego roku w szwedzkich mediach pojawia się historia o zakazaniu w jakimś miasteczku obchodzenia tego święta – to taka grudniowa tradycja.
Jedna ze szkół w 2012 roku zakazała uczniom przebierania się za brązowego piernikowego ludzika, jedną z bardzo popularnych postaci. Jednak zazwyczaj są to po prostu informacje wyolbrzymiane i zbytnio upraszczane, aby wywołać większe zainteresowanie.
Tradycja w Polsce
W dzień świętej Łucji zwyczajowo rozpoczynano przygotowania do świąt. Według wierzeń ludowych, nieprzestrzeganie tego terminu mogłoby wywołać niezgodę w rodzinie. Tradycje te szczególnie silne były u górali podhalańskich.
Uważali oni, że od Łucji na wschodzie przestaje ubywać dnia (a tylko na zachodzie skraca się on jeszcze do 21 grudnia), zatem dzień świętej Łucji był porą graniczną, sprzyjającą czarom i mocom nieczystym. Dlatego okadzano tego dnia dom i obejście, pieczono placki z zielem, które podawano zwierzętom, aby czarownice i guślarze podczas długiej nocy nie mogli wyrządzać szkód.
Z tradycją egzorcyzmów tej nocy wiąże się utwór Opowieść zimowa zespołu Armia. Z 13 grudnia związany był też zwyczaj przepowiadania pogody na cały następny rok. Każdy z dwunastu dni, jakie pozostały do świąt, przynosił pogodę dla kolejnych miesięcy nadchodzącego roku.
